Η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου, ή αλλιώς VO2max, σου λέει πόσο γρήγορα μπορεί ο οργανισμός σου να μεταφέρει οξυγόνο στις μυικές ομάδες, για να χρησιμοποιηθεί. Η βασική μονάδα μέτρησης της VO2-max είναι ο όγκος (λίτρα οξυγόνου) ανά μονάδα χρόνου (λεπτά για παράδειγμα). Αλλά οι τιμές της VO2-max που πολλές φορές ακούς ανάγονται συνήθως και σε βάρος σώματος (δηλαδή μονάδες όγκου οξυγόνου ανά μονάδα χρόνου ανά μονάδα σωματικού βάρους). Σε γενικές γραμμές, αν ζυγίζεις 100 κιλά αναμένεται να μεταφέρεις διπλάσια ποσότητα οξυγόνου από κάποιον που ζυγίζει 50 κιλά, ακόμα και αν έχετε την ίδια φυσική κατάσταση. Διαιρώντας την VO2-max με το σωματικό βάρος μπορούμε να συγκρίνουμε τιμές μεταξύ ανθρώπων διαφορετικού μεγέθους.
Τουλάχιστον αυτό λέει η θεωρία. Το πρόβλημα είναι πως αν ζυγίζεις 100 κιλά δεν είσαι απλά διπλάσιος από κάποιον που ζυγίζει 50 κιλά. Θα έχετε διαφορετικές ποσότητες λίπους και μυικής μάζας και πιθανόν διαφορετική αναλογία οστών και πάει λέγοντας. Ο λόγος που οι άνθρωποι μεγαλύτερου μεγέθους χρησιμοποιούν περισσότερο οξυγόνο είναι επειδή έχουν μεγαλύτερες μυικές ομάδες, καθώς ο μυς είναι αυτός που χρησιμοποιεί το οξυγόνο για να βοηθήσει στον αερόβιο μεταβολισμό, έτσι διαφορετικές ποσότητες λίπους απλώς μπερδεύουν το θέμα. Έχουμε ακούσει κωπηλάτες να διαμαρτύρονται πως το συνηθισμένο μέτρο της VO2-max είναι πολύ άδικο για μεγάλους μυώδεις αθλητές όπως οι κωπηλάτες, γιατί τιμωρούνται (αφού έχουν σημαντικά μειωμένες τιμές της VO2-max) επειδή έχουν μεγάλες μυικές ομάδες. Οι υψηλότερες τιμές VO2-max (όταν διαιρούνται με το βάρος) λογικά ανήκουν σε μικροσκοπικούς δρομείς, ποδηλάτες και cross-country σκιέρ, ενώ οι κωπηλάτες έχουν τις υψηλότερες απόλυτες τιμές (όταν δεν διαιρούνται με το βάρος).
Μια νέα έρευνα από Φινλανδούς ερευνητές, η οποία δημοσιεύτηκε στο Journal Physiology and Functional Imaging, τοποθετείται πως είναι προτιμότερο να διαιρείται με την άλιπη μάζα (χωρίς να περιλαμβάνονται το λίπος και τα οστά) παρά με το συνολικό βάρος, από την στιγμή που αυτός είναι ο ιστός που χρησιμοποιεί το οξυγόνο. Εξέτασαν αυτή την ιδέα σε ένα δείγμα 38 νεαρών παιδιών και αυτά παρακάτω είναι τα αποτελέσματα.
Το 1ο γράφημα δείχνει την σχέση μεταξύ του συνολικού βάρους σώματος και της απόλυτης VO2-max. Αν η VO2-max ήταν πραγματικά ανάλογη του βάρους, θα περίμενε κανείς να δει μια ευθεία γραμμή, αλλά αντίθετα οι τιμές είναι κατανεμημένες σε όλο το επίπεδο. Σημείωσε πως τα κορίτσια (με κύκλο) και τα αγόρια (με τρίγωνο) γενικά βρίσκονται κοντά μεταξύ του, χωρίς να αποτελεί κάτι το αξιοπερίεργο από την στιγμή που τα αγόρια και τα κορίτσια έχουν διαφορετικές ποσότητες λίπους. Αλλά ακόμα και με το ίδιο φύλο, σίγουρα δεν πρόκειται για μια ευθεία.
Το 2ο γράφημα δείχνει την σχέση του ύψους και της VO2-max και οι τιμές πάλι βρίσκονται μακρυά από το να σχηματίσουν μια ευθεία.
Στο 3ο γράφημα όμως φαίνεται καθαρά η γραμμική σχέση, δείχνοντας την άλιπη μάζα (μετρημένη με διπλής ενέργειας απορρόφησης ακτίνες Χ, γνωστές και ως DEXA) είναι σχεδόν ανάλογη με την VO2-max.
Με άλλα λόγια αν θες να συγκρίνεις την καρδιοαναπνευστική φυσική κατάσταση σου, διαιρώντας με την άλιπη μάζα θα έχεις την καλύτερη μέτρηση της πραγματικής ικανότητας του οργανισμού να επεξεργάζεται το οξυγόνο, ανεξάρτητα από το μέγεθός. Φυσικά οι σαρώσεις DEXA δεν είναι κάτι εύκολο, αλλά οι ερευνητές έδειξαν πως η γραμμική αυτή σχέση ισχύει ακόμα και αν χρησιμοποιηθούν οι μετρήσεις σύνθετης αντίστασης σώματος (προκύπτει εύκολα από μια λιπομέτρηση) για να εκτιμήσεις την άλιπη μάζα.
Αυτό σημαίνει πως η παραδοσιακή διαίρεση με το βάρος του σώματος (ας την λέμε σχετική VO2-max) είναι άχρηστη; Όχι απαραίτητα. Οι ερευνητές έκαναν επιπλέον ανάλυση για να καταλήξουν πως η σχετική VO2-max είναι αντιστρόφως ανάλογη με το λίπος του σώματος, δηλαδή όσο πιο μικρό είναι το σωματικό λίπος σου, τόσο μικρότερη είναι και η σχετική VO2-max. Στην πραγματικότητα το σωματικό λίπος αποτελεί καλύτερη πρόβλεψη της σχετικής VO2-max απ ότι η απόδοση στην άσκηση (πόσο μακρυά και γρήγορα πας σε ένα εργομετρικό τεστ για την VO2-max)! Το γεγονός αυτό λέει πως η παραδοσιακή σχετική VO2-max είναι στην πραγματικότητα ένα συνδυαστικό μέτρο δυο διαφορετικών πραγμάτων: Πόσο καλή φυσική κατάσταση έχεις (δηλαδή, VO2-max διαιρούμενη με την άλιπη μάζα) και πόσο παχύς είσαι (δηλαδή, πόσο είναι το σωματικό λίπος). Γι αυτό και η σχετική VO2-max αποτελεί μια πολύ καλή πρόβλεψη για την μελλοντική σου υγεία, λένε οι ερευνητές, γιατί συνδυάζει αυτούς τους 2 τόσο σημαντικούς παράγοντες για την υγεία.
Αυτό έχει επιπτώσεις επίσης και στην συζήτηση που υπάρχει για το λίπος vs φυσική κατάσταση. Υπάρχουν έρευνες που υποδεικνύουν πως το πόσο παχύς είσαι (δηλαδή πόσο λίπος έχεις) δεν έχει καμία επιρροή στην μελλοντική σου υγεία, αν κρατάς υπό έλεγχο την καρδιοαναπνευστική φυσική κατάσταση. Με άλλα λόγια, 2 άνθρωποι με δείκτη μάζας σώματος 25 και 35 θα έχουν τα ίδια προβλεπόμενα αποτελέσματα στην μελλοντική τους υγεία αν έχουν την ίδια σχετική VO2-max. Ισχύει όμως αυτό αν αναλογιστείς πως η σχετική VO2-max βασικά εξαρτάται από το ποσοστό λίπους;
Το συμπέρασμα είναι πως η σχετική VO2-max (διαιρούμενη με το σωματικό βάρος) δεν είναι ένα μέτρο φυσικής κατάστασης όπως νόμιζες. Όμως, όπως όλα τα τεστ, έτσι και αυτό δεν παύει να είναι ένα τεστ, τα πραγματικά αποτελέσματα φαίνονται στους αγώνες.
Συγγραφέας: Alex Hutchinson
Επιμέλεια και κατασκευή: Runningmagazine
