Είναι απ’ τα πιο αμφιλεγόμενα υπαίθρια γλυπτά της Αθήνας. Αυτή είναι η ιστορία του.
Αν το κέντρο της Αθήνας ήταν ένας παράδεισος θα το καταλάβαινα, αλλά ακόμα θυμάμαι ως παιδάκι να μην καταλαβαίνω την καταστροφολογία και την αποστροφή προς ένα απ’ τα πιο έξυπνα και όμορφα (κατά τη γνώμη μου και τότε και τώρα) έργα τέχνης.
Τοποθετημένος στο κέντρο, στη μέση της βαβούρας και της κίνησης, ο Δρομέας έφτιαχνε μια οφθαλμαπάτη που άλλαζε ανάλογα με τη θέση του ήλιου, τα φώτα της νύχτας κλπ. κατασκευασμένο από γυαλί, έργο του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου.
Έγραψε ο Βαρώτσος πριν μερικά χρόνια:
Σεπτέμβριος 1988 «Όλοι μας λένε ότι τα κάναμε γυαλιά καρφιά, εμείς με τα σπασμένα γυαλιά φτιάχναμε τον Δρομέα..» Με αυτά τα λόγια ο Μιλτιάδης Έβερτ άρχισε την ομιλία του την ημέρα των εγκαινίων του έργου μου Δρομέας.
Από εκείνη την ημέρα δεν θυμάμαι πολλά. Ήμουν τόσο τρομαγμένος από το μέγεθος του όλου εγχειρήματος. Ενός εγχειρήματος που ξεκίνησε με μια γυάλινη μακέτα που έδωσα στον Σταύρο Ξαρχάκο ως πρόταση για την πόλη της Αθήνας. Ήταν τότε αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων. Θα την πάω στον Έβερτ μου είπε… Δεν περίμενα ποτέ ο Μιλτιάδης Έβερτ να δεχθεί ένα τόσο δύσκολο εγχείρημα, όπως η κατασκευή του Δρομέα, από το Δήμο της Αθήνας. Όμως ο Ξαρχάκος γύρισε και μου είιπε…
– Ξεκινάμε, βάλτο μπρος!
Έτσι άρχισε αυτή η περιπέτεια.
Μια περιπέτεια που δεν περιορίστηκε στον Δρομέα. Ξεκίνησε τότε, για πρώτη φορά στην Αθήνα, ένα μεγάλης έκτασης πρόγραμμα τοποθέτησης έργων σύγχρονης Τέχνης και μεγάλων εικαστικών παρεμβάσεων, οι οποίες δημιούργησαν ένα πολιτισμικό σοκ στους κατοίκους της πόλης και μια τεράστια αμηχανία στο σύστημα της Τέχνης, το οποίο έβλεπε για πρώτη φορά έναν Δήμο να ανοίγει το θέμα σύγχρονη Τέχνη και πολεοδομικός ιστός, αγοράζοντας έργα από καλλιτέχνες σημαντικούς, όπως ο Ζογγολόπουλος, και να τα τοποθετεί με έναν αυθορμητισμό και με μια αμεσότητα αφοπλιστική.
Το δίδυμο Έβερτ-Ξαρχάκος είχαν καταφέρει το αδύνατο. Είχαν καταφέρει να εμπνεύσουν τους υπαλλήλους του Δήμου, οι οποίοι κάθε βράδυ εθελοντικά βοηθούσαν στην κατασκευή του έργου. Μετά τις επτά το βράδυ όλο το προσωπικό του πνευματικού κέντρου του Δήμου κατέβαινε στην Ομόνοια και ένας έκοβε γυαλί, άλλος καθάριζε, άλλος μετέφερε.
Τώρα που έφυγε ο Μιλτιάδης Έβερτ νιώθω την ανάγκη να θυμίσω την προσφορά του και τον σεβασμό του στην σύγχρονη Τέχνη και την προσπάθεια του να δημιουργήσει θεσμούς που, δυστυχώς, δεν υποστηρίχθηκαν από τους επόμενους Δημάρχους, όμως έγιναν αντικείμενα έμπευσης για δημάρχους άλλων Δήμων, οι οποίοι άρχισαν να βλέπουν τη σύγχρονη Τέχνη τουλάχιστον όχι εχθρικά.
Όποτε η σύγχρονη Τέχνη μπαίνει στον πολεοδομικό ιστό είναι σαν να ζητάει συγνώμη ακόμη και σήμερα.
Ελπίζω τουλάχιστον τώρα που έφυγε ο Μιλτιάδης Έβερτ, αυτοί που ειρωνεύτηκαν ή πολέμησαν αυτή τη σημαντική προσφορά του στην σύγχρονη Τέχνη να ζητήσουν μια συγγνώμη.
Αντέδρασε η γενιά του ’30.
Ο κόσμος όταν αναφέρεται στο όνομα του Κώστα Βαρώτσου σκέπτεται το γυαλί. Ο “Δρομέας” που έγινε το 1988 ταρακούνησε αρκετά τα εικαστικά πράγματα της εποχής.
Ναι και αντέδρασε η γενιά του ’30. Ποιός ήμουν εγώ και βρέθηκα σε δημόσιο χώρο. Αυτό δεν άρεσε στη γενιά του ’30 και αντέδρασε. Όταν παρουσιάστηκε το έργο μια εφημερίδα είχε γράψει μεταξύ άλλων: “Έγινε το καταπληκτικό έργο του Βαρώτσου κ.λ.π, πανομοιότυπο των Παρισίων”. Υπήρχε η αίσθηση ότι όλα έρχονται από το Παρίσι και ότι εμείς δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε κάτι, το οποίο να είναι πρωτογενές. Δεν είχε ξαναγίνει ποτέ στον κόσμο έργο από γυαλί τέτοιου μεγέθους, με τέτοια άποψη για τον χώρο και για τα πράγματα. Ο “Δρομέας” βγήκε σε μία εποχή μεγάλης αισιοδοξίας και μεγάλου ονείρου της Ελλάδας, ονειρευόμασταν να γίνουμε μέρος της Ευρώπης, να κάνουμε πράγματα, ήταν μία σύνθεση κομματιών σε μία νέα ταχύτητα.
Ο Δρομέας ως σημείο αναφοράς:
Αυτή η φωτογραφία από εδώ, θύμισε τον Δρομέα στον φωτογράφο, γι’ αυτό και την ονόμασε έτσι. “Ο ΔΡΟΜΕΑΣ: Από Φωτογραφική βόλτα τον Δεκέμβριο στα Τρίκαλα Κορινθίας”.
Τελικά ο Δρομέας ήταν κάτι θετικό για την πορεία σου; – Ρωτήθηκε ο δημιουργός του
Ερώτηση: Η περιπέτεια του Δρομέα, 14 χρόνια τώρα, έχει σηματοδοτήσει πολλά πράγματα για την πόλη. Υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές κι οξείες κριτικές ίσως γιατί ήταν και το πρώτο έργο σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα πυροδοτεί αιχμές και παρεξηγήσεις. Ο Bonito Oliva λέει πως είναι επιρροή από τον Boccioni ενώ εσύ μου έχεις πει παλιότερα ότι μελέτησες το άγαλμα του Δία γιατί ήθελες να μεταδώσεις μια παρόμοια δυναμικότητα και κίνηση σε ένα σύγχρονο έργο. Τελικά ο Δρομέας ήταν κάτι θετικό για την πορεία σου;
Απάντηση: Ήταν πάρα πολύ θετικό. Το έργο αυτό έχει δύο σκέλη. Το ένα είναι η στάση του απέναντι στον χρόνο και το δεύτερο η κοινωνική του σχέση με την πόλη της Αθήνας. Ως προς τον χρόνο λειτούργησα ακριβώς αντίθετα από τους φουτουριστές και τον Boccioni. Γιατί ενώ εκείνοι έβγαζαν την κίνηση μέσω της ανάλυσης της φιγούρας στον χώρο, στον Δρομέα είναι η σύνθεση των θραυσμάτων που βγάζει την κίνηση. Το έργο είναι συνθετικό κι όχι αναλυτικό. Θυμάμαι κάποτε ένας ταξιτζής μου είπε. «Τι είναι αυτό ρε φίλε; Είναι σαν να πήρανε φόρα τα μπάζα και φύγανε..» Αυτό είναι ακριβώς αντίθετο από τον φουτουρισμό, γιατί ενώ τότε προσπαθούσαν να βρουν μέσω της ανάλυσης την αντικειμενική σκέψη, σήμερα αγωνιούμε για τον συνδυασμό των διαφορετικών αξιών σε μια νέα σύνθεση. Η δε κοινωνική υπόσταση του έργου δημιούργησε ένα πολιτισμικό σοκ στην Ελλάδα. Όχι μόνο γ ιατί ήταν το πρώτο δημόσιο έργο αλλά γιατί οι θεωρητικοί και οι άνθρωποι της τέχνης όπως και οι δημοσιογράφοι είδαν ένα έργο που δεν είχε σημεία αναφοράς με το παρελθόν κι έτσι δεν μπορούσαν να το αναγνωρίσουν. Ήταν πρωτογενές και το πρώτο μεγάλο έργο από γυαλί παγκοσμίως και δεν έμοιαζε με τίποτα. Ο Δρομέας ήταν τελικά παραγωγή του ελληνικού πολιτισμού με μια διεθνή γλώσσα.
-Τον συνέλαβες ωστόσο για την Ομόνοια κι όχι για το Χίλτον όπου..
-Είναι εκτός κλίμακας.. είναι λάθος αυτό για το έργο.
-Αισθάνθηκες δηλαδή ότι ήταν μεγαλύτερο κι ότι χρειάζεται μεγαλύτερη απόσταση για να το δει κανείς ..
-Όχι μόνον αυτό. Ήταν σχεδιασμένο για την Ομόνοια που ο κλειστός της χώρος ενίσχυε το έργο. Κι ήταν 8 μέτρα μόνο. Εδώ είναι 12 και συγκρινόμενο με τον ουρανοξύστη του Χίλτον εξαφανίζεται. Εμείς το βάλαμε εκεί απλώς για να το σώσουμε.
Δες Video από την κατασκευή του αγάλματος από σπάνιο αρχείο
Πηγή: Igfo
